Het lijkt zo logisch: in een bedrijf werk je aan een gemeenschappelijk doel: op een winstgevende manier je klanten voorzien van waardevolle producten.

De afstemming daartoe is echter vaak vér te zoeken. Afdelingen werken elkaar tegen, worden met prestatie-indicatoren extra tegen elkaar opgezet, en financiële cijfers worden verkeerd begrepen. Dit alles leidt tot de meest vreemde beslissingen die, als je ze vertaalt naar huis-tuin-en-keuken situaties, ronduit hilarisch zijn!

In Management Mindfucks beschrijven Jacques Adriaansen en Hans Veltman zeven denkfouten die dit veroorzaken. Een intrigerend en vlotlezend boek, waarvoor elke drukbezette manager tijd zou moeten vrijmaken!

Vorig jaar publiceerden Jacques Adriaansen en Hans Veltman, toen nog samen met Peter Morren en Rob Kwikkers, het boek AlignmentPuzzel.

Dit beschrijft aan de hand van een fictieve fietsenfabrikant, waarom afstemming (alignment) zo belangrijk is. En welke puzzelstukken je moet leggen om samen aan een gemeenschappelijk doel te werken: een goede waardepropositie voor de klanten, met een gezonde winstmarge.

Dat je dat wilt is logisch, maar het lukt vaak niet goed. Veel bedrijven lijken eerder op een voetbalteam, waarbij de spitsen niet meeverdedigen als de nood aan de man is. Dit omdat het ‘hun taak niet is’, omdat zij enkel worden ‘afgerekend’ op hun doelpunten, of omdat bij hen de ‘kostprijs van balcontact’ duurder is dan die van verdedigers.

Geoliede machine
De AlignmentPuzzelbenadrukt dat het zo niet moet, en legt uit hoe je van een bedrijf een geoliede machine maakt. Een machine waarin alle radertjes, van mensen tot machines en ICT, naadloos in elkaar passen. Of, in de voetbalmetafoor, hoe je een bedrijf creëert dat totaalvoetbal speelt.

De AlignmentPuzzel werd goed ontvangen, zie onze bespreking, maar is wel een lijvig boek.

Daarom komen Jacques Adriaansen en Hans Veltman nu met Management Mindfucks, een veel toegankelijker werk voor druk bezette managers. Het is een boek vol rake anekdotes over slechte afstemming en foutieve beslissingen.

Qua ‘tegengif’ beperkt het zich tot het aan het licht brengen en bestrijden van de belangrijkste denkfouten (mindfucks). Volgens de auteurs is Management Mindfucks bedoeld als een introductie van de AlignmentPuzzel. Daarin staat namelijk een veel uitgebreider recept om beter samen te werken, en betere beslissingen te nemen.

Management Mindfucks

Subtitel: de zeven venijnigste denkfouten van managers

Auteurs: Jacques Adriaansen en Hans Veltman

Overige informatie: Uitgeverij Haystack, circa 175 pagina’s, november 2023.

Pro’s en con’s

• Schudt managers wakker met huis-tuin-en-keuken voorbeelden, die hun soms verbijsterende denkfouten en de grote gevolgen daarvan laten zien. Het gaat hierbij om voorbeelden uit de praktijk.
• Bestrijdt dogma’s
• Down to earth, weinig jargon, leest vlot

• Het boek laat goed zien waarom kijken naar de invloed op cashflow (geldstroom) heel nuttig is bij het nemen van beslissingen,Toch een kanttekening hierbij. Het is volgens mij, ook al ben ik geen financial, ook weer geen panacee. Zonder liquide middelen kan een bedrijf niet, dus in die zin is cashflow belangrijker dan wat ook. De cashflow nu (op de korte termijn) is per definitie de harde economische realiteit. Ook dat klopt, zei het dat je wel goed moet kijken naar waar het geld vandaan komt, bijvoorheeld van verkochte producten of diensten, of van (nieuwe) investeerders. De cashflow op de lange termijn is (net zoals wat de auteurs winstdenken noemen), gebaseerd op allerlei aannames en toerekeningen. Je kunt immers nooit zeker zijn wat er in de toekomst gebeurt rond investeringen etc.

Bestellen
Het boek kan o.a. bij managementboek worden besteld via:
managementboek.nl*
*) Directe link om te kunnen bestellen. Als dank voor doorverwijzing ontvangen wij een kleine bijdrage bij een bestelling, zonder kosten voor u. Dat helpt ons nieuwe artikelen maken die u gratis leest! Managementboek checkt het doorverwijzen met een anonieme cookie.

Wakker schudden

Met de positionering van Management Mindfucks als een soort inleiding op De Allignment Puzzel, doen de auteurs hun nieuwe boek te kort.

Met name door de hilarische situaties in Management Mindfucks, heeft juist dát boek namelijk veel in zich om een bestseller te worden. Managers wakker schudden is één van de doelen, en daarin slaagt het wonderwel.

Daarom raad ik ook mensen die reeds de AlignmentPuzzel lazen, aan om het nieuwe boek te lezen. Daarvoor is nog een reden: in de AlignmentPuzzel wordt gewaarschuwd voor blindstaren op afgeleide financiële grootheden, zoals de (boekhoudkundige) winst. Dat kan leiden tot foute beslissingen. Daarom is het veel beter om management afwegingen te baseren op het effect op de cashflow (geldstroom): zeg maar wat er in de ‘portemonnee’ van een bedrijf gebeurt als je iets wel of juist niet doet. Dit onderdeel werd in de AlignmentPuzzel mijn inziens niet zo goed onderbouwd, en kwam daardoor niet zo goed uit de verf. In Management Mindfucks lukt dat veel beter, ik kom daar nog op terug.

7 denkfouten

Management Mindfucks beschrijft de zeven venijnigste denkfouten (mindfucks) die managers vaak maken.

Voor het idee (voor de andere zes: zie het boek) noem ik hier één van de denkfouten: Metertjes zijn belangrijker dan meningen.

De reden van deze mindfuck: geen enkele prestatie-indicator houdt rekening met de volledige business context. Enkel focussen op korte doorlooptijd en efficiency, kan bijvoorbeeld ten koste gaan van kwaliteit en klantwaarde. Meten is weliswaar weten, stellen de auteurs, maar alléén als je weet wát je meet en waaróm. Nog belangrijker is dat je óók weet wat je níet meet, of wat je slechts inschat.

Elke denkfout wordt in het boek eerst zichtbaar gemaakt in – letterlijk – een huis-tuin-en-keuken situatie. Idioot, denk je, als je ziet hoe het betreffende gezin elkaar tegenwerkt in hun keuken, en daarbij de meest rare beslissingen neemt.

Maar vervolgens blijkt dan, dat managers in bedrijven écht deze fouten maken. De complexiteit van de organisatie en de financiële rapportages vertroebelen namelijk hun blik. Bovendien hebben managers vaak van hun voorgangers geleerd om verkeerd te denken

.

Verbijstering

Bij veel anekdotes in het boek dacht ik: dit kan toch niet écht gebeurd zijn! Maar verbluffend genoeg is dat wel het geval. Het gaat namelijk om situaties, die Jacques Adriaansen en Hans Veltman in de praktijk bij bedrijven tegenkwamen.

De verbijstering daarover was voor hen een belangrijke drijfveer voor het schrijven van Management Mindfucks. Kennelijk zitten managers, ook al moet hun intuïtie anders aangeven, zó vast in foutieve denkpatronen dat ze aan dogma’s vasthouden. Je bent soms geneigd te roepen ‘gebruik je gezonde verstand’.

De kracht van het boek is vooral dat je terugdenkt aan de absurde situaties in de keuken, op het moment dat precies dezelfde praktijken in bedrijven volgen.

Keuken

Wat gaat er zoals fout in de keuken? De familie bereidt bijvoorbeeld een Kerstdiner, waarbij iedereen enkel oog heeft voor de eigen taak. Later wordt een betaalbare feestmaaltijd voor jarige Pa een fiasco. Dat komt doordat de inkoop (door zoonlief) en de productie (door dochterlief) tegenstrijdige prestatie-indicatoren meekrijgen: respectievelijk lage kosten en lekker eten. 

Vervolgens wil het gezin hun kwartaalresultaat verbeteren. Daartoe besluiten zij hun wasmachine te verkopen, en een nieuwe te kopen op afbetaling. Bovendien mag pa geen kratje bier meer inslaan, maar moet hij voortaan steeds just-in-time een flesje bier kopen, vlak voordat hij dit opdrinkt.

Het gezin controleert elkaar voortdurend: elk uur moet worden verantwoord, cijfers zijn heilig. Waarop zoonlief dan weer reageert met sabotage met een verlengsnoer, om het stroomverbruik van zijn computer te maskeren. En het wordt nóg bonter: er wordt besloten om voortaan uit eten te gaan, omdat de kostprijs daarvan lager is, dan hetgeen er is berekend voor het gebruik van eigen keuken en fornuis.

Bedrijven

Doen de bedrijven in het boek dit beter? Nee! Ook zij produceren ‘maaltijden’ (lees producten), waarbij iedereen elkaar tegenwerkt. Verkeerde prestatie-indicatoren wakkeren de conflicten daarbij nog verder aan. Verkopers worden afgerekend op sales, en geven daarom korting voor ‘olifantsorders’, die vervolgens de werkvloer en zelfs de klant overbelasten. Inkopers kopen op hun beurt goedkope onderdelen, met weinig oog voor wat ondermaatse kwaliteit op de werkvloer doet. De productie stelt dan weer efficiency vóór alles. En de afdeling finance wil tenslotte lage voorraden ‘in de boeken’, ook al gaat dat ten koste van noodzakelijke veiligheidsbuffers.

Er zijn zo veel ‘eilandjes’ met tegenstrijdige belangen. En dat terwijl iedereen eigenlijk hetzelfde doel heeft: een succesvolle onderneming. Een bekende oplossing is een sales and operations planning (S&OP). Dat is een multidisciplinair overleg, waarbij er gestreefd wordt naar consensus in de ‘keuken’. Volgens Management Mindfucks is het echter veel beter om de schijntegenstellingen te doorbreken, dan om aan te nemen dat conflicterende belangen er nu eenmaal zijn. Anders wordt de S&OP al gauw een decibelplanning: wie schreeuwt het hardst.

Er blijken ook bedrijven te zijn die, net als het gezin in Management Mindfucks, ten onrechte ‘uit eten gaan’ en dus zaken uitbesteden. Voorraden worden dan bijvoorbeeld extern opgeslagen, omdat dit goedkoper zou zijn dan “de kostprijs” bij opslag in het eigen magazijn. En dat terwijl het laatste in feite niets kost, dat magazijn was er immers al!

Afgeleide getallen

Dat externe opslag veel duurder is was zonneklaar geweest, als naar het effect op de cashflow oftewel de geldstroom was gekeken: bij welke beslissing komt er het meeste geld binnen of verdwijnt er het minste.

Accountants houden echter meer van afgeleide grootheden zoals kostprijzen en winst, omdat die minder onderhevig zijn aan pieken en dalen. In hun afgeleide cijfers is echter niet alles meegenomen. Bovendien zijn er allerlei aannames gemaakt, en is er zelfs manipulatie mogelijk.

Als managers aannemen dat financiële rapportages dé waarheid zijn, dan krijg je hele rare beslissingen.

Een praktijkvoorbeeld uit het boek. Voor een dure CNC-machine heeft een bedrijf het uurtarief berekend. Dat blijkt, door de aanschafkosten van de betreffende machine, hoger dan dat van de conventionele draaibank. Daarom wordt er voor gekozen om zo veel mogelijk producten via de draaibank te maken. En dat, terwijl het op slijtage na vrijwel niets kost om de CNC-machine aan te zetten!

Dat managers in bedrijven dit soms niet zien, komt doordat ze kijken naar een boekhoudkundige realiteit, die anders is dan de werkelijke economie. Dat geldt volgens de auteurs van Management Mindfucks niet voor de cashflow: de bankrekening van een bedrijf liegt niet. Externe opslag van voorraden kost dan bijvoorbeeld geld, interne opslag nauwelijks. En productie met een reeds aangeschafte CNC-machine is dan goedkoper dan met een draaibank, waarvoor wellicht extra personeel moet worden ingehuurd.

Lean

Ook als je voorraden reduceert om werkkapitaal vrij te maken, zoals vaak in het kader van Lean gebeurt, dan levert dit vaak veel minder op dan de boekhouding voorspelt. Dat komt doordat daarin dan allerlei kosten om voorraad te houden, zoals magazijnruimte die je toch al hebt, zijn meegenomen.

Dat vond ik voor Lean-fanaten een mooie eye-opener. Je kunt echter wel tegenwerpen dat voorraadreductie meestal als bijvangst de overhead omlaag brengt. Want: minder fouten, minder zoeken, kortere levertijden en daardoor minder klachten van klanten etc.  

De kritiek op kostprijsberekeningen zoals die op de traditionele manier worden gedaan is terecht. Het grootste probleem daaraan is dat de vaste kosten worden ‘toegerekend’ naar activiteiten. Er bestaan wel methoden om dat te ondervangen zoals Lean accounting en throughput accounting, maar die zijn niet het volledige antwoord.

Cashflow

Dat de cashflow een betere indicator is voor het afwegen van beslissingen komt in Management Mindfucks veel beter uit de verf dan in de AlignmentPuzzel. Toch zie ik ook dát niet als dé oplossing.

Ik ben geen financial, maar volgens mij kun je járen voldoende cashflow hebben, maar geen winst maken en uiteindelijk failliet gaan omdat je geen krediet meer krijgt. Denk aan het barsten van de internet-bubbel rond de eeuwwisseling.

Bovendien geven afgeleide financiële cijfers je soms juist extra inzicht. Een productiemachine verkopen en terugleasen verbetert (op korte termijn) bijvoorbeeld weliswaar de cashflow, maar op de lange termijn meestal niet.

Last-but-not-least kan een focus op de cashflow leiden tot minder investeren in de lange termijn, iets wat de auteurs van Management Mindfucks juist niet willen! Je kunt de winst van een bedrijf een beetje manipuleren, maar dat kan met de cashflow volgens mij net zo goed. Je kunt immers de bedrijfskas spekken door bijvoorbeeld veel werknemers te ontslaan, of door te stoppen met productontwikkeling. Kortom: ik ben het oneens met de cashflow als dé thermometer en hét kompas voor de gezondheid van een bedrijf.

De cashflow is wel de economische realiteit, en als je bij elke beslissing met zekerheid zou kunnen doorrekenen wat dit nu én op de lange termijn doet met de cashflow, dan zou het de ideale indicator zijn. Echter, ook bij cashflow is de lange termijn (net zoals wat de auteurs winstdenken noemen), gebaseerd op allerlei aannames en toerekeningen. Je kunt immers nooit zeker zijn wat er in de toekomst gebeurt rond investeringen etc.

Ondernemersgevoel

Het is en blijft volgens mij het gewoon heel moeilijk om enkel op grond van getallen te bepalen hoe goed een bedrijf het doet, en welke beslissingen het beste zijn. Pasklare antwoorden daarvoor heb ik nog niet gezien. Om weer aan te haken bij de auteurs: cijfers zijn niet het enige, meningen en ondernemersgevoel tellen even hard.

Al met al is Management Mindfucks een prima boek dat je aan het denken zet, zoals hierboven. En het laat ook heel goed zien dat je op moet passen met wat voor financiële cijfers dan ook, als enige leidraad voor beslissingen. Als je gevoel zegt dat er iets mogelijk niet klopt, zoals financieel voordeel uit externe opslag of verkoop van productiemiddelen, onderzoek het dan.

Is er verder nog iets op aan te merken? Nog één ding. Het boek levert onterecht kritiek op het wetenschappelijke vakgebied organisatiekunde. Dat zou niet verder komen dan volkswijsheden, en beweren dat tegenstellingen tussen bedrijfsafdelingen er nu eenmaal van nature zijn. Dat klopt niet, er zijn in Nederland goede hoogleraren die benadrukken dat allignment in organisaties cruciaal is. Bijvoorbeeld Jack van der Veen, die bijdroeg aan de sectie Supply Chain Management op deze website.